Ngày xửa ngày xưa, suốt nhiều thế kỷ con người bị bao trùm bởi ánh nắng ban ngày, không ai biết đến bóng đêm. Thần Mặt Trời ngạo nghễ nghĩ rằng, không có mình soi sáng con người khó lòng sống được. Nhưng ngài lại không hề hay biết rằng mọi vật trên trái đất đều đang dần kiệt quệ khi không có được giấc ngủ ngon.
Những ngày hè oi nóng, cái nắng bao phủ liên tục khiến nước bốc hơi nhanh, lá xanh đổi màu vàng úa. Hạn hán kéo dài, con người luôn trong tình trạng đói khát. Trong một ngôi nhà nọ, có một bà mẹ và ba đứa con nhỏ cũng đang gầy gò, héo hon dần. Bà nhìn các con và dân làng mà xót xa. Vào một ngày kia, bà quyết định sẽ đi tìm Thần Mặt Trời. Trước khi đi bà liền dặn dò cậu con trai lớn rằng:
– Mẹ phải đi tìm thần mặt trời để xin ông ấy giảm bớt nắng và ban một ít bóng đêm. Nên việc trong nhà mẹ trông chờ vào con. Hãy chăm sóc các em thật chu đáo nhé!
Con trưởng gật đầu đồng ý, bà liền thu xếp một bồ cám gạo và một ly đầy cho các con có thể sống đến ngày 15 trong tháng. Xong xuôi mọi việc bà liền từ biệt các con và lên đường tìm Thần Mặt Trời. Các con ngậm ngùi đứng trước cửa vẫy tay chào tạm biệt mẹ mình.
Bà cứ đi, đi mãi nhưng vẫn chưa tìm thấy vị Thần Mặt Trời. Đến khi trèo lên một ngọn núi, bà dường như đã kiệt sức và ngã quỵ xuống đường. Lúc này, tình cờ có một chú thỏ trắng chạy qua thấy bà đang gặp nạn bèn tìm cách cứu giúp. Chú chạy đi lấy nước đưa cho bà uống, bà tỉnh dần và ngồi tâm sự cùng chú thỏ trắng. Nghe xong câu chuyện, thỏ trắng mủi lòng bèn dẫn lối cho bà đi đến gặp Thần Mặt Trời. Bà theo thỏ đi khoảng 2 dặm là tới nơi Thần ngự, ngài vừa nhìn thấy liền quát lớn:
– Ai đây? Ngươi không biết nơi đây là cấm địa của nhà trời à?
– Dạ, xin Thần, vì tôi không thể nhìn các con tôi chết mòn trong đói khát, nên tôi mạo muội lên đây xin Thần ban mưa xuống, tắt bớt cái nắng mỗi ngày vài giờ để cho mọi người có giấc ngủ ngon.
– Cả gan thay người trần mắt thịt. Chẳng phải suốt hàng ngàn năm nay các người dùng nắng, dùng ánh sáng để mưu sinh hay sao? Giờ lại nói thế?
– Dạ, bẩm Thần. Đúng là chúng tôi rất cần ánh sáng cho công việc, nhưng có những giờ phút nghỉ ngơi, ánh sáng làm chúng tôi không tài nào ngủ được. Dần dà chúng tôi bị mất sức, chẳng con người, con vật nào còn khả năng làm lụng nữa ạ! Mong thần suy xét lại!
Lúc này thần mới vén mây nhìn xuống trần gian để xem thực hư. Thật bất ngờ trước khung cảnh hoa màu úa tàn, cây cối chết khô, gia súc nằm thoi thóp, trẻ con than khóc,… Cảnh vật hoang tàn, không có chút sức sống khiến ông buồn rầu. Thần Mặt Trời nói rằng mình không thể tắt nắng đi. Bởi điều góp phần xua đuổi tà ma ở dưới trần. Bóng đêm ngự trị sẽ khiến cho yêu ma lộng hành khiến con người thêm khổ. Tuy nhiên vẫn còn một cách đó chính là trong bóng đêm cần có ánh sáng để dẫn lối cho loài người. Tuy nhiên cần có người hy sinh thân mình để hóa thân thành thứ ánh sáng đó.
Trong phút giây đó bà đã ngay tức khắc nhận lần ly sinh, nhưng vẫn xin Thần cho bà thời hạn 1 ngày để về từ biệt các con. Cuộc hội ngộ đoàn viên của bà với các con là những bữa ăn đầm ấm đầy ắp tiếng cường. Bà chỉ dẫn các con từng tí một việc nhà, sau khi hoàn thành bà liền dặn dò:
– Dù mẹ có đi đến phương trời nào, mẹ vẫn dõi theo từng bước trưởng thành của các con. Hãy ghi nhớ lời mẹ con nhé!
Ngày hôm ấy đúng vào rằm tháng Tám, theo lời chỉ của Thần bà đi đến trước hiên nhà, hướng về phía mặt trời và thả lỏng. Cơ thể của bà dần nhẹ tênh, bay dần lên không trung. Khi đến nơi, bà nhìn xuống thấy màn đêm đã bao trùm mọi nơi, chỉ còn lại ánh sáng nhẹ dịu soi bóng xuống trần gian.
Thứ ánh sáng lung linh, nhẹ nhàng đấy ngày nay được gọi là ánh trăng. Và thứ tròn vằng vặc trên cao được gọi là Mặt Trăng. Mặt Trăng là biểu tượng của người mẹ luôn dõi theo những đứa con của mình. Mặt Trăng tròn nhất sẽ vào đêm ngày 15-16, bởi đây là ngày hội ngộ của bốn mẹ con. Tương truyền rằng, cứ đến ngày này mỗi năm, 3 người con đều làm một mẻ bánh để dâng lên cúng mẹ. Loại bánh đó ngày nay người ta gọi là bánh Trung Thu.
Xem thêm: Ý nghĩa bánh nướng, bánh dẻo trong dịp Tết Trung Thu